Naukowcy i aktywiści biją na alarm – mamy coraz mniej czasu, żeby zatrzymać nieodwracalne i katastrofalne dla życia na ziemi skutki zmian klimatu i powstrzymać degradację różnorodności biologicznej. I chociaż rolę do odegrania w procesie spowolnienia tych zmian ma każdy z nas, to kluczowe jest zaangażowanie na dużą skalę ustawodawców, decydentów, no i oczywiście biznesu.
Stopniowe, choć wciąż niewystarczające, zmiany można obserwować nie tylko wśród dużych korporacji, ale także w MŚP czy start-upach, które troskę o środowisko wpisują w swój model biznesowy.
W grudniu 2018 roku w Katowicach odbyła się 24. Międzynarodowa Konferencja Klimatyczna ONZ, która zgromadziła przedstawicieli niemal 200 państw, firm i innych organizacji. Goście konferencji dyskutowali o skutecznym planie wdrożenia działań zapisanych w przyjętym w 2015 roku tzw. Porozumieniu Paryskim. Porozumieniu podpisanym przez 195 państw, które zobowiązały się do wdrożenia działań na rzecz powstrzymania wzrostu globalnej temperatury do poziomu poniżej 2 stopni Celsjusza w stosunku do epoki przedindustrialnej.
Jednak kilka tygodni przed konferencją Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (IPCC) opublikował alarmujący raport (1), udowadniający, że bezpieczną granicą wzrostu temperatury jest już nie 2, a 1,5 stopnia i że prowadzone dotychczas działania nie są wystarczające, aby wzrost temperatury na tym poziomie zatrzymać.
Kolejny ważny dokument, równie alarmujący, przygotowany przez Międzyrządową Platformę Naukowo-Polityczną w sprawie Różnorodności Biologicznej i Funkcjonowania Ekosystemów (IPBES), działającą pod auspicjami ONZ, ukazał się w maju br. Wnioski płynące z raportu wskazują na niespotykaną do tej pory skalę i tempo zanikania bioróżnorodności na świecie, jako przyczyny wymieniając zmiany w użytkowaniu lądowym i morskim, bezpośrednią eksploatację żywych organizmów, zmiany klimatyczne, zanieczyszczenie czy intensywny rozwój obszarów zurbanizowanych (wzrost o ponad 100 procent w stosunku do lat 80.). Raport pokazuje też skalę ingerencji działań ludzi w środowisko. 75% powierzchni lądów i 66% obszarów morskich już teraz zostało w istotny sposób przekształconych w wyniku działalności człowieka. Wydobycie surowców natomiast wzrosło o 100% w stosunku do roku 1980 (2).
Chociaż obydwa powyższe dokumenty ukazują zły czy wręcz dramatyczny obraz sytuacji środowiska na świecie, dają także nadzieje i pokazują, że jest szansa na zmianę, chociaż wymaga ona niespotykanego dotąd zaangażowania.
Pierwszym krokiem może być obligowanie do zmian poprzez nowe rozwiązania prawne. Jednym ze światowych liderów takich działań staje się Unia Europejska, wprowadzając m.in. dyrektywę dotyczącą plastiku (3), która w ostatnim czasie odbiła się szerokim echem obligującą do wycofania z rynku do 2021 roku wybranych produktów plastikowych czy realizowany przez Komisję Europejską plan działania dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym (4).
Kolejnym etapem jest implementacja i realizacja zapisów postanowień decydentów oraz zdecydowana odpowiedź biznesu na wyzwania stojące na drodze do bezpiecznego i zrównoważonego rozwoju planety.
Zmiana ta wymaga jednak poważnych zmian w światowej gospodarce. Biorąc pod uwagę obecną sytuację, przedsiębiorstwa nie mogą działać jak dotychczas. Korzystając z zasobów, muszą brać pod uwagę konsekwencje, jakie niesie ze sobą ich nadmierna eksploatacja. Nie mogą produkować takiej ilości odpadów, jak to robią obecnie, bo już teraz w oceanach pływa 150 mln ton odpadów plastikowych, a kolejne 12 milionów trafia tam każdego roku (5). Nie mogą też ignorować zmian klimatu i faktu, że ich skutki wpływać będą także na możliwości dalszego rozwoju biznesu.
Odpowiedzią na część z tych wyzwań jest zwrot w kierunku gospodarki obiegu zamkniętego, opierającej się na ograniczeniu zużycia surowców, ponownym wykorzystaniu tych już będących w obiegu, a co za tym idzie – ograniczeniu produkcji odpadów. Już nie tylko eksperci czy decydenci (np. UE) podkreślają płynące z tego modelu korzyści. Firmy zauważają, że te działania są korzystne nie tylko ze względu ograniczania wpływu na środowisko, ale także są opłacalne ekonomicznie. Jak podaje Komisja Europejska w 2016 r. działania w zakresie obiegu zamkniętego, takie jak naprawa, ponowne wykorzystanie lub recykling, wygenerowały prawie 147 mld euro wartości dodanej, przy inwestycjach o wartości około 17,5 mld euro (6).
Jednak firmy ograniczają swoje negatywne oddziaływanie lub wpływają pozytywnie na środowisko na wiele innych sposobów. Przedsiębiorstwa angażują się w edukację, zauważają korzyści z poprawy efektywności energetycznej czy – co niezwykle ważne – wprowadzają prośrodowiskowe rozwiązania i założenia w swoje strategie biznesowe. Żeby wszystkie te działania przyniosły zauważalny efekt, potrzeba włączenia się w działania zarówno wielkiego biznesu, jak i mikro-, małych oraz średnich przedsiębiorstw.
MŚP zaangażowane w rozwój CSR
Najnowszy, opublikowany w marcu br. przez Forum Odpowiedzialnego Biznesu doroczny Raport „Odpowiedzialny biznes w Polsce. Dobre praktyki” pokazuje wiele przykładów odpowiedzialnych społecznie i środowiskowo działań firm w Polsce. 1549 to łączna liczba praktyk przyjętych do najnowszej, 17. edycji Raportu. Z roku na rok rośnie liczba firm z sektora małych i średnich – w najnowszej edycji wydawnictwa było to 60 MŚP na 229 wszystkich zgłoszonych.
Jedną z siedmiu kategorii ISO 26 000, o które opiera się struktura Raportu FOB, jest środowisko, w którym znalazło się w tym roku 235 przykładów działań – o 57 więcej niż rok wcześniej. I chociaż wciąż dominują działania firm dużych to mniejsze organizacje także wykazują swoje zaangażowanie pro środowiskowe.
Przede wszystkim cieszy fakt, że coraz powszechniejsze w działaniach biznesu jest wprowadzanie rozwiązań z zakresu gospodarki obiegu zamkniętego, czyli nastawionej na minimalizację zużycia surowców i ponowne ich wykorzystywanie. Tego typu rozwiązania, które dotyczą już etapu projektowania produktów, wymagają jednak więcej czasu, inwestycji i wiedzy, warto więc zwrócić uwagę i docenić także inne, jeszcze nie systemowe czy strategiczne działania prośrodowiskowe organizacji.
Prośrodowiskowe nastawienie MŚP – wnioski z Raportu „Odpowiedzialny biznes w Polsce 2018. Dobre praktyki” (7)
W stosunku do ubiegłorocznej edycji zauważalnie więcej pojawiło się praktyk związanych z ograniczaniem zużycia plastiku, w duchu idei zero waste. Firmy – od małych do korporacji –rezygnują z użycia plastikowych opakowań i naczyń w biurach podczas organizowanych przez siebie wydarzeń jeszcze zanim zaczną obowiązywać zapisy tzw. „dyrektywy plastikowej”. Tworzone są także „ekobiura”, do wystroju których wykorzystywane są np. materiały z recyklingu czy sprzęty poddane upcyklingowi (stworzone z materiałów z odzysku).
Kolejną dużą grupą działań, w których widoczne jest zaangażowanie MŚP, jest edukacja ekologiczna. Firmy podejmują współpracę z organizacjami pozarządowymi, lokalnymi instytucjami i wspólnie organizują działania edukacyjne, a także coraz częściej prowadzą tego typu akcje samodzielnie, dzieląc się wiedzą specjalistyczną swoich ekspertów na przykład z zakresu ekoefektywności, recyklingu oraz przeciwdziałania powstawaniu smogu.
Przykładem takich działań może być edukacja na temat wpływu zanieczyszczeń na środowisko realizowana przez przedsiębiorstwo budujące oczyszczalnie ścieków czy edukacja na rzecz ponownego wykorzystania przedmiotów przez firmę realizującą projekty kreatywne.
Aby poprawić swoją efektywność energetyczną, organizacje inwestują w energię odnawialną (np. panele słoneczne na dachach hal, sklepów, biur), a do floty pojazdów służbowych dodają samochody hybrydowe czy elektryczne, albo po prostu zmniejszają liczbę samochodów do niezbędnego minimum, promując transport publiczny lub jazdę rowerem.
Ochrona środowiska jako podstawa biznesu
Inną formą zaangażowania firm w ochronę środowiska jest wpisanie prośrodowiskowego podejścia w strategię biznesową. Duża część powstających start-upów opiera swój model biznesowy na wspieraniu gospodarki obiegu zamkniętego (np. naprawa zniszczonych butów) czy idei zero waste (np. produkcja kosmetyków bez opakowań plastikowych). Przedsiębiorcy włączają podejście prośrodowiskowe, nie tylko z troski o świat, ale odpowiadają na potrzeby konsumentów, coraz bardziej świadomych konsekwencji swoich wyborów. Szczególnie prężnie w tych obszarach rozwijają się firmy z branży kosmetycznej, mody czy gastronomii.
Co dalej?
Chociaż przykłady pojedynczych działań prośrodowiskowych realizowanych przez firmy można by mnożyć, chwaląc przedsiębiorców za wyznaczanie trendów, działania te nie będą w szerszej perspektywie w pełni skuteczne, jeśli będą realizowane tylko przez te bardziej świadome i zaangażowane organizacje czy zobligowane do tego typu działań globalnymi politykami krajowy oddziały wielkich korporacji. Bo chociaż, oczywiście, korporacje mają ogromny wpływ na otoczenie i konsumentów, to zmiana nie nastąpi bez zaangażowania też mniejszych przedsiębiorstw o lokalnym zasięgu.
Gospodarka obiegu zamkniętego, ograniczanie emisji i prośrodowiskowe podejście muszą stać się po prostu normą. Modele biznesowe muszą stopniowo ulegać zmianom, a przedsiębiorcy powinni jak najszybciej dostrzec potencjał płynący z tej zmiany, aby zwiększyć swoją konkurencyjność, innowacyjność, a co za tym idzie, zwiększyć szansę na zysk. Trzeba mieć nadzieję, że obserwowane obecnie działania będą konsekwentnie realizowane i rozwijane,w kierunku trwałej zmiany oblicza biznesu – bardziej świadomego swojego wpływu, zrównoważonego i traktującego środowisko naturalne priorytetowo, już nie jako niemego, czyli przez niektórych mniej zauważalnego, interesariusza.
Źródła:
1 http://odpowiedzialnybiznes.pl/aktualno%C5%9Bci/konieczne-pilne-ograniczenie-wzrostu-globalnej-temperatury-do-15c-nowy-raport-ipcc/
2 https://www.gridw.pl/aktualnosci/unep/2340-raport-ipbes-nawet-milion-gatunkow-roslin-i-zwierzat-zagrozonych-wyginieciem
3 http://www.europarl.europa.eu/news/pl/press-room/20190321IPR32111/parlament-poparl-wprowadzenie-do-2021-r-zakazu-plastikowych-jednorazowek
4 http://europa.eu/rapid/press-release_IP-19-1480_pl.htm
5 http://www.europarl.europa.eu/news/pl/headlines/society/20181005STO15110/plastik-w-oceanach-fakty-skutki-oraz-nowe-przepisy-ue
6 http://europa.eu/rapid/press-release_IP-19-1480_pl.htm
7 http://odpowiedzialnybiznes.pl/publikacje/raport-2018/
