W czerwcu 2016 r. portal Firmy.net wspólnie z Instytutem Badań i Analiz Grupy Olsztyńskiej Szkoły Biznesu przeprowadził siódmą edycję badania nastrojów gospodarczych wśród prawie 1100 przedstawicieli mikro- i małych firm.
Ankietowani – wskazując czynniki, które w największym stopniu oddziałują na wzrost lub spadek konkurencyjności – ocenili kondycję swoich firm. W raporcie uwzględniono również ocenę wpływu decyzji rządowych na działalność gospodarczą oraz funkcjonowanie polskiej gospodarki.
Okiem eksperta
 |
dr Dariusz Śledź Instytut Badań i Analiz, Grupa Olsztyńska Szkoła Biznesu www.badania-rynku.pl |
Wzrost gospodarczy niższy, niż oczekiwali ekonomiści
Prognozy ekonomiczne na 2016 zakładały, że ten rok będzie dobry dla polskiej gospodarki – ze wzrostem PKB na poziomie 3,6–3,8%. Jednak według wstępnych danych GUS w pierwszej połowie 2016 r. PKB wzrósł jedynie o 3,1%. Ten odczyt był dla ekonomistów sporym zaskoczeniem. Wśród mikroprzedsiębiorców panował wówczas ostrożny optymizm. Okres minionego pierwszego półrocza 2016 roku okazał się jednak trudniejszy niż prognozowane przez sektor MMŚP zmiany.
Właścicielom mikro- i małych firm coraz trudniej prowadzić biznes
W I półroczu 2016 r. zwiększyła się przewaga liczebna grupy pesymistów nad optymistami w porównaniu do 2015 r. Zmalała grupa pozytywnie oceniających sytuację swoich firm oraz delikatnie zwiększyła się grupa z negatywnym nastawieniem. Wpływ na to miał pogłębiający się trend spadkowy w poziomie sprzedaży oraz w sytuacji finansowej. Tendencja zmiany poziomu zatrudnienia także przyjęła kierunek niewielkiego spadku, co również skutkowało tym, że coraz mniej firm osiągnęło przewagę konkurencyjną, a więcej zanotowało spadek pozycji na rynku.
Poziom popytu w kraju wciąż spadkowy
Najliczniejsza grupa przedsiębiorstw utrzymała stały poziom popytu na rynku krajowym, jednak wśród pozostałych odnotowany został częściej jego spadek niż wzrost. Przyczyną tendencji spadkowej mogą być nastroje konsumenckie i przewidywane pogarszanie się sytuacji materialnej gospodarstw domowych. Jak wynika z badania koniunktury konsumenckiej GUS, w czerwcu 2016 r. bieżący wskaźnik ufności konsumenckiej (BWUK) ukształtował się na poziomie -6,5. Na jego niski poziom wpłynęły pogarszające się oceny ludności dotyczące możliwości obecnego dokonywania ważnych zakupów, przyszłej sytuacji ekonomicznej kraju oraz przyszłej sytuacji finansowej gospodarstw domowych.
Najsłabiej w przemyśle i budownictwie
Najtrudniejsza sytuacja wystąpiła w sektorze przemysłu i budownictwa, w których tendencja spadku popytu, poziomu cen oraz pogorszenie się sytuacji finansowej osiągnęła najwyższy poziom na tle innych sektorów. Konsekwencją takiej tendencji może być zahamowanie tempa rozwoju gospodarczego, który opiera się innowacyjności stosowanych rozwiązań technologicznych i procesowych w produkcji i budownictwie, a które z kolei tworzą zasoby niezbędne dla rozwoju nowoczesnego i innowacyjnego sektora usług.
Rosnące koszty pracownicze wpływają na niski poziom zatrudnienia
Na przestrzeni ostatnich 3 lat zdecydowana większość mikroprzedsiębiorców utrzymywała stały poziom zatrudnienia. Wśród firm, które decydowały się na zmianę liczby pracowników widoczna jest fluktuacja między trendem wzrostowym a spadkowym. W I półroczu 2016 r. nastąpiła zmiana trendu w poziomie zatrudnienia z wzrostowego w 2015 r. na spadkowy – nieznacznie większy odsetek firm (11,4%) decydował się na zwalnianie w porównaniu do grupy firm (10,3%) zatrudniających nowe osoby.
Przewidywano, że w okresie kolejnych 6 miesięcy ogólna tendencja zmiany poziomu zatrudnienia będzie miała charakter niewielkiego wzrostu. Przedsiębiorcy, którzy nie planowali zwiększenia liczby zatrudnionych osób, wskazywali na najważniejsze przyczyny braku planów w zakresie zwiększenia liczby etatów w II połowie 2016 r.
Ponad 1/3 z nich najczęściej nie widziała potrzeby zmian w polityce kadrowej, ponieważ obecny poziom zatrudnienia był w ich opinii optymalny. Kolejne przyczyny związane są z wciąż rosnącymi kosztami pracowniczymi (26,8%) oraz trudną sytuacją finansową (16,5%). Znacznie mniej znaczące czynniki wpływające na brak planu zatrudnienia nowych pracowników związane są z niestabilnością prawa i niepewnością prowadzenia działalności w przyszłości (7,8%), brakiem na rynku pracowników o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych (6,7%) oraz z brakiem zleceń wynikającym z sezonowości prac (5,6%).
Zaufanie do decyzji rządowych coraz niższe
W I półroczu 2016 r. mikroprzedsiębiorcy wyjątkowo mocno odczuli negatywny wpływ decyzji rządowych na ich działalność. Coraz więcej właścicieli mikro- i małych firm wykazuje się brakiem zaufania do podejmowanych przez rząd decyzji związanych z polską gospodarką. Blisko 3/4 ankietowanych wyraziło braki zaufania, wśród nich zdecydowanie na nie jest 45,1%, a raczej na nie 27,9% respondentów. Grupa zwolenników obecnego rządu wynosi 15,7%. Pozostała grupa (11,3%) nie wskazała swojego stanowiska.
Największe obawy budzą zmiany związane z podnoszeniem kosztów i obciążeń finansowych. Ponad połowa ankietowanych przedsiębiorców najbardziej obawia się zmian w zakresie wzrostu kosztów zatrudnienia i obciążeń podatkowych (51,1%), a także wzrostu płacy minimalnej (9,9%). Ich obawy wynikają przede wszystkim z obecnej bardzo trudnej sytuacji finansowej spowodowanej spadającym poziomem popytu oraz cen oferowanych na rynku towarów i usług. W związku z dalszym pogarszaniem się sytuacji firm, wiele obaw wśród przedsiębiorców budzą wszystkie decyzje rządu, również te, które dotyczą polityki socjalnej i programu 500+.
Zwolennicy rządu wierzą w poprawę warunków prowadzenia działalności, które wiążą się przede wszystkim ze zmianami w zakresie spadku kosztów zatrudnienia i podatków (43,8%), a więc z ograniczeniem kosztów stałych działalności firm, które w obecnej trudnej sytuacji finansowej są bardzo wysokim obciążeniem. Przedsiębiorstwa oczekują również od rządu uproszczenia systemu podatkowego, przepisów w aktach prawnych, zminimalizowania biurokracji, zwiększenia kwoty wolnej od podatku oraz zapobiegania unikania płacenia podatków przez korporacje transnarodowe.
Informacje o badaniu
Badanie nastrojów gospodarczych zostało przeprowadzone po raz siódmy w czerwcu 2016 r. z zastosowaniem techniki CAWI przez Instytut Badań i Analiz OSB. W badaniu wzięło udział 1100 przedstawicieli małych firm (47,1 proc. firm jednoosobowych, 46,1 proc. mikro firm, zatrudniających od 1 do 9 pracowników, oraz 6,8 proc. małych firm, zatrudniających od 10 do 49 osób), które są zarejestrowane w wyszukiwarce firm Firmy.net. Wśród ankietowanych większość zajmuje się działalnością usługową – 65,5 proc., 17,9 proc. – handlową, 11,1 proc. – budowlaną, 4,9 proc. – przemysłową, a 0,6 proc. działa w branży rolnej. Z uwagi na liczbę i strukturę respondentów wyniki badania mają charakter reprezentatywny.
Wzrost kosztów “pracowniczych” o 41,3 % , to liczba szokująca biorąc pod uwagę, że ceny są zasadniczo stałe. Problemem może być też fakt, że jakość oferty pracownika jest niewspółmierna do oczekiwanego przez niego wynagrodzenia.
Panie Arku, w zdecydowanej większości mikroprzedsiębiorcy utrzymują stały poziom zatrudnienia. Jeśli chodzi o grupę, która decydowała się na zmiany w zatrudnieniu na przestrzeni ostatnich 3 lat, kiedy wykonywaliśmy badanie, widoczne są różne trendy – raz wzrostowy, innym razem spadkowy (trend jest określany porównianiem wielkości grup zatrudniających i zwalaniających). W 2016 zauważyliśmy, że nieznacznie większy odsetek firm decydował się na zwalnianie pracowników w porównianiu do grupy firm, które zatrudniały nowe osoby. Pytaliśmy, co było tego powodem. Przyczyną decyzji o zmniejszaniu zatrudnienia są m.in. obawy o narzucone przez rząd rosnące koszty pracownicze (ozusowanie wszystkich umów, wzrost płacy minimalnej) – takiej odpowiedzi udzieliło 41,3% ankietowanych, którzy zadeklarowali spadek zatrudnienia w swoich firmach.