Nie umiesz odmawiać? Naucz się jak być asertywnym!

Asertywność to umiejętność wyznaczania i egzekwowania swoich granic. Dzięki niej zwiększysz szacunek do samego siebie, a także będziesz budować trwałe i satysfakcjonujące relacje ze współpracownikami, przełożonymi i osobami bliskimi. Czy chcesz nauczyć się, jak asertywnie odmawiać, prosić, wyrażać swoje zdanie, przyjmować pochwały oraz krytykę innych osób?
Asertywność to sposób komunikowania się z innymi osobami. Oznacza bezpośrednie, uczciwe i stanowcze wyrażanie swoich uczuć, postaw, opinii lub pragnień, w sposób respektujący uczucia, postawy, opinie, prawa i pragnienia drugiej osoby. Pamiętaj jednak, że:

• asertywność nie jest wrodzona – nie jest cechą osobowości, ale postawą, wzorcem zachowań ukształtowanych na bazie indywidualnych doświadczeń.
• umiejętności asertywnego komunikowania się z innymi osobami możesz rozwijać poprzez trening, np. uczestnictwo w kursach internetowych.

Lubisz manipulować? Brak ci asertywności
Aby nauczyć się asertywności, na początek należy poznać reakcje nieasertywne. Wśród nich na pewno znajdziemy zachowania uległe. Z jednej strony cechuje je empatyczne podejście do rozmówcy, szacunek dla niego i łagodność, ale z drugiej rezygnacja z siebie i swoich praw. Typowe zwroty świadczące o uległości to:

• „Przepraszam bardzo, ale niestety nie mogę…”
• „A może mógłbyś poprosić kogoś innego?”
• „Nie chcę Ci przeszkadzać, ale…”
• „A może mógłbyś inaczej rozwiązać tę sytuację?”

Inny rodzaj to zachowania agresywne. Reagowanie w ten sposób oznacza skuteczność i pewność siebie, ale jednocześnie brak szacunku dla potrzeb innych osób. Postawa agresywna może być spowodowana potrzebą zwrócenia na siebie uwagi innych osób lub chęcią dominowania nad nimi. Osoba taka zwykle posługuje się takimi zwrotami, jak:

• „Ty jak zwykle…”
• „Oczywiście na Ciebie nigdy nie można liczyć.”
• „Jeżeli tego nie zrobisz, to…”
• „Musisz mi pomóc…”

Ostatnia kategoria to zachowania manipulacyjne. Charakteryzuje je nieszczerość, brak szacunku dla innych osób oraz przedmiotowe ich traktowanie dla osiągnięcia własnych celów. Czasami bywają skuteczne, jednak tylko do czasu, kiedy druga strona nie zorientuje się, że padła ofiarą manipulacji. Trening asertywności w przypadku osób zachowujących się w sposób manipulacyjny polega na uświadamianiu sobie konsekwencji i zwiększaniu szacunku dla innych osób.
Pamiętaj, że zachowanie asertywne:

• nie jest uległe, agresywne ani manipulacyjne,
• wzmacnia poczucie własnej wartości,
• buduje trwałe relacje z innymi osobami.

Asertywna komunikacja w relacjach zawodowych
Asertywna postawa w środowisku pracy wiąże się z wieloma korzyściami. Po pierwsze ułatwia sprawną komunikację ze współpracownikami, przełożonymi lub klientami i jednocześnie zapobiega manipulacjom z ich strony. Zmniejsza również liczbę konfliktów, dzięki czemu atmosfera w pracy sprzyja osiąganiu celów biznesowych. Ponadto wzmacnia poczucie satysfakcji z wykonywanej pracy i poprawia skuteczność działania.
Kolejna korzyść to na pewno krótszy czas potrzebny na rozmowy handlowe z klientami i negocjacje. Asertywne zachowanie zmniejsza również poziom napięcia wewnętrznego i korzystnie wpływa na stan zdrowia. To jedna z najskuteczniejszych technik zapobiegających stresowi i wypaleniu zawodowemu.
Asertywna prośba, oczekiwania i odmowa
Prośba lub oczekiwanie ma na celu uzyskanie zgody rozmówcy i zrealizowanie założonego celu. Różnica pomiędzy asertywną i nieasertywną prośbą polega na tym, że pierwsza dopuszcza możliwość odmowy.
– Asertywna prośba jest zgodna z założeniem, że ja mam prawo prosić, ty masz prawo odmówić – mówi Urszula Rosińska, koordynator kursów internetowych w ramach netAkademia.pl.
Przykładowo, wyjeżdżasz na krótki urlop i chcesz poprosić znajomą o pożyczenie aparatu fotograficznego. Asertywna prośba w tej sytuacji może brzmieć następująco: „Czy pożyczysz mi swój aparat fotograficzny? Chcę zrobić pamiątkowe zdjęcia. Bardzo mi na tym zależy. Czy mogę na ciebie liczyć?’’. Jeżeli twoja znajoma udzieliła wymijającej odpowiedzi, zadaj pytanie: „Czy to znaczy, że nie mogę pożyczyć twojego aparatu?’’
Podobnie jak w przypadku wyrażania próśb, asertywna odmowa opiera się na założeniu – ty masz prawo prosić, ja mam prawo odmówić.
– Stosujemy ją w sytuacjach, kiedy potencjalnie jesteśmy w stanie spełnić oczekiwania naszego rozmówcy, ale kosztem naszych chęci i interesów – tłumaczy Urszula Rosińska.
Czy można odmawiać w sytuacjach biznesowych?
W sytuacjach zawodowych mamy prawo odmówić, jeżeli zachowujemy założenia asertywnej komunikacji. Jednak odmawiając unikaj:

• zwrotów „przepraszam, ale…”,
• zwrotów „muszę”, „nie mogę” (zamień je na „zdecydowałem”, „planuję”, „mam takie zasady”, „wolę” lub „chcę”),
• atakowania rozmówcy,
• uzasadniania odmowy zbyt wieloma argumentami (lepiej jest krótko uargumentować powód odmowy, możesz przykładowo odwołać się do swoich zasad).

Pamiętaj, że asertywna odmowa jest reakcją na prośbę, a nie na polecenie służbowe.
Techniki wzmacniania asertywnej odmowy
Techniką wzmacniającą asertywną odmowę jest tzw. „zdarta płyta”. Możesz ją zastosować w sytuacji, kiedy odmówiłeś już rozmówcy, jednak on powtarza prośbę. Wówczas ponów po raz kolejny odmowę. Jeżeli sytuacja tego wymaga, powtórz ją nawet parokrotnie. Istotne jest, aby za każdym razem zmieniać dobór słów, natomiast sens i uzasadnienie powinny być takie same.
Inną formą wzmocnienia odmowy jest technika jujitsu. Polega na wykorzystywaniu argumentów naszego rozmówcy podczas odmowy. Przykładowo, możesz jej użyć w sytuacji, kiedy współpracownik prosi o przysługę i przypomina, że w ubiegłym miesiącu również ci pomógł.
– Jeżeli chcesz odmówić, możesz wówczas odpowiedzieć w następujący sposób: „Nie, nie przygotuję za ciebie tego raportu. Oczywiście pamiętam, jak w ubiegłym miesiącu pomogłeś mi przy ofercie dla nowego klienta. Nadal jestem ci za to wdzięczny, ale aktualnie jestem zaangażowany w duży projekt. Nie mogę ci pomóc” – dodaje Urszula Rosińska.
Umiejętność odpowiadania na krytykę
Pamiętaj, że nawet, jeżeli zasłużyłeś na krytykę, to nikt nie ma prawa naruszać twojej godności wyśmiewając cię, poniżając lub zachowując się w sposób agresywny. Dlatego:

• unikaj reakcji obronnych i odpowiadaj na krytykę w sposób asertywny,
• nie zaprzeczaj faktom,
• z opiniami innych osób możesz zgodzić się lub nie,
• sprawdzaj, czy krytyka zawiera ważne dla ciebie informacje,
• warto zastanowić się nad informacją, którą słyszysz od wielu osób,
• możesz wykorzystać krytykę, jako istotne źródło informacji zwrotnych.

W trudnych sytuacjach zawodowych i osobistych może pojawić się irytacja, a nawet gniew. Należy go wyrazić w chwili, kiedy go przeżywamy. Nieasertywne sposoby wyrażenia złości to tłumienie i agresja.
Podsumowując
Rozwijając umiejętności asertywnego komunikowania się z innymi osobami, warto pamiętać o kilku zasadach:

1. Podstawą asertywnego zachowania jest stanowczość, uczciwość, bezpośredniość i brak chęci skrzywdzenia innej osoby.
2. Twoje prawa są jednocześnie prawami innych osób. Pamiętaj o założeniu „moje prawa są ważne i twoje prawa są ważne”.
3. Odmawiając stosuj techniki: jujitsu, zdartej płyty, zmiękczania i uprzedzania.
4. Nie tłumacz się, nie pouczaj i nie przepraszaj rozmówcy.
5. Asertywna odmowa przełożonemu jest reakcją na prośbę, a nie na polecenie służbowe.
6. Nie naruszaj terytorium psychologicznego rozmówców.
7. Wyrażanie swoich uczuć jest bardziej skuteczne niż obwinianie lub atakowanie rozmówcy.
8. Tłumiony gniew może prowadzić do niespodziewanego wybuchu złości.
9. W kontaktach zawodowych i prywatnych otwarcie używaj słów TAK i NIE.