Jak dokonać oceny ryzyka zawodowego

Aby poprawnie przeprowadzić ocenę ryzyka zawodowego w zakładzie należy najpierw przytoczyć uproszczoną procedurę postępowania wskazując początkowo znaczenia zapisane w definicjach.
Ryzyko zawodowe należy opracować w takiej formie, aby adresat oceny ryzyka zawodowego (pracownik) zrozumiał, przyjął i chciał stosować się do wskazań bezpiecznych warunków pracy czy środków zaradczych w ramach współdziałania z pracodawcom na rzecz poprawy i utrzymania wysokiego poziomu bezpieczeństwa pracy w zakładzie.
Definicje ryzyka zawodowego określa zapis § 2 pkt. 7 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bhp z późn. zm., a mianowicie: – „ryzyko zawodowe to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy”. Mając zdefiniowany problem przystępujemy do oceny ryzyka, które również musimy jakoś nazwać i choć by tak, że ocena ryzyka jest niczym innym jak szczegółowym, dokładnym sprawdzeniem i oceną tego, co na stanowisku pracy może spowodować zagrożenie urazu lub zachorowania pracowników. Wykrywając i oceniając zagrożenia możemy podjąć działania w celu zastosowania wystarczających środków zaradczych, aby szkodliwe warunki ograniczyć lub wyeliminować. Dobrym argumentem przemawiającym do pracodawcy za koniecznością oceny ryzyka zawodowego są bez wątpienia wskaźniki ekonomiczne tj. straty finansowe powodowane absencją pracowników ulegających wypadkom czy chorobom zawodowym. Duże znaczenie ma dobór metody, który z kolei zależny jest od specyfiki pracy, branży, usprzętowienia, stopnia technologii czy stosowanych środków i dlatego należy dopracować się własnych najodpowiedniejszych sposobów.
Do oceny ryzyka można wybrać najczęściej stosowane metody i posłużyć się np.
– normą PN – N -18002: 2000 ( dot. szacowania ryzyka wg skali trójstopniowej )
– PHA (wstępna analiza zagrożeń)
– metodę RISC SCORE jakościową i wskaźnikową metodą oceny ryzyka zawodowego w której określa się prawdopodobieństwo skutków zdarzenia poprzez ekspozycje na zagrożenie i prawdopodobieństwo ich wystąpienia,
– metodę pięciu kroków poleca się dla małych i mikro firm z powodu prostoty jej przeprowadzenia, poprzez obserwacje i określanie stopnia prawdopodobieństwa i ciężkości mogących powstać urazów z wykrytych zagrożeń na stanowiskach pracy.
Przy doborze metody oceny ryzyka zawodowego należy kierować się w szczególności zasadą, że metoda musi być dostosowana do zakładu i występujących w nim zagrożeń. Ponadto winna ona być:
* łatwa, niewymagająca wiedzy specjalistycznej,
* prosta w użyciu i zrozumiała dla pracownika,
* zgodna z obowiązującymi przepisami,
* dająca wyniki wystarczające do zachowania jak najwyższego poziomu bezpieczeństwa w zakładzie oraz obiektywne,
* pozwalająca na podjęcie działań korygujących i zapobiegawczych.
Jednak przystępując do oceny ryzyka zawodowego, jeszcze przed doborem metody najważniejszym jest umiejętne rozpoznanie i zidentyfikowanie występujących czy mogących wystąpić zagrożeń.
W tym celu należy:
– dokładnie opisać oceniane stanowisko pracy, jego usytuowanie, wskazać na wykonywane zadania przy użyciu maszyn, narzędzi i sprzętu,
– uwzględnić osoby pracujące na stanowiskach pracy (wiek, doświadczenie, przeprowadzone badania lekarskie czy szkolenia BHP), jak również płeć, pracowników młodocianych czy niepełnosprawnych,
– zasięgać informacji i opinii od pracowników bezpośrednio zatrudnionych na ocenianym stanowisku oraz kierujących i organizujących pracą,
– zidentyfikować występujące niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe czynniki środowiska pracy (przeanalizować wyniki wykonanych badań środowiskowych ze szczególnym uwzględnieniem przekroczeń NDS i NDN),
– korzystać z dokumentacji przeglądów stanu bhp, ocen i analiz wypadków czy zdarzeń nieurazowych, chorób zawodowych i parazawodowych, planów poprawy warunków pracy,
– ocenić dobór i stosowanie sprzętu ochrony zbiorowej i indywidualnej,
– inne charakterystyczne dla danej branży czy stanowiska konieczne informacje.
Powyższe informacje mogą posłużyć do opracowania list kontrolnych zagrożeń na stanowisku pracy, które są często stosowanym i praktycznym narzędziem wspomagającym ocenę ryzyka zawodowego. Dopiero na podstawie tak zebranych informacji pracodawca najlepiej poprzez wytypowany zespół powinien dokonać kompleksowej oceny ryzyka na stanowisku pracy i podjąć działania zmierzające do poprawy warunków pracy.
Należy przy tym pamiętać, że proces oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy nie jest procesem zamkniętym i musi trwać ciągle, to znaczy powinien być okresowo aktualizowany.
Aktualizacje czy ponowną ocenę ryzyka zawodowego należy przeprowadzić w przypadku:
– wprowadzenia zmian (technicznych, organizacyjnych) na stanowisku pracy,
– wprowadzenia zmian stosowanych środków ochronnych,
– zmiany wymagań dotyczących określonego stanowiska pracy.
Obowiązek i cel oceny ryzyka zawodowego wynika z ustawy Kodeks pracy oraz z rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy z późniejszymi zmianami. Cel oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy określa § 39 rozporządzenia. Czytamy w nim, że oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy przeprowadza się, aby:
1. zapewnić organizację pracy i stanowisk pracy w sposób zabezpieczający pracowników przed zagrożeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych dla zdrowia i uciążliwości,
2. zapewnić likwidację zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników głównie przez stosowanie technologii, urządzeń, materiałów i substancji niepowodujących takich zagrożeń,
3. stosować odpowiednie rozwiązania organizacyjne i techniczne, w tym odpowiednie środki ochrony zbiorowej, ograniczające wpływ tych zagrożeń na zdrowie i bezpieczeństwo pracowników,
4. zapewnić pracownikom środki ochrony indywidualnej, odpowiednie do rodzaju i poziomu zagrożeń.
Podsumowując przedmiotem oceny jest ryzyko zawodowe związane z pracą na określonym stanowisku a celem oceny jest poznanie stanu faktycznego i opracowanie działań korygujących oraz zapobiegawczych. Należ również pamiętać, że dokumentacja oceny ryzyka zawodowego powinna zawierać datę jej przeprowadzenia, podpisy osoby lub zespołu dokonującego oceny, jak również potwierdzenie zapoznanie się pracownika np. w formie oświadczeń.