Dlaczego niektórym z nas z taką łatwością przychodzi nauka języka obcego, a inni na próżno wylewają siódme poty, nie odnotowując żadnych postępów? Jak to możliwe, że po latach zdobywania wiedzy w szkole tak wiele osób nadal ma problem z porozumiewaniem się w danym języku? Czy istnieje skuteczna metoda, która umożliwiłaby skuteczną komunikację nawet osobom, które pozornie nie wykazują predyspozycji językowych? Wygląda na to, że tak! Wszystko za sprawą intrygującej teorii inteligencji wielorakich opracowanej przez dr. Howarda Gardnera w 1983 r.
Ograniczenia tradycyjnego modelu nauczania języków obcych
Metody nauki języka obcego stosowane w Polsce bazują w większości na utartych schematach. Program nauczania realizowany w szkołach państwowych opiera się na pracy z podręcznikami zbudowanymi w oparciu o konkretną, powtarzalną strukturę przygotowującą do zdania matury bądź innych egzaminów. Kładzie ona mocny nacisk na kwestie gramatyczne. Uczniowie ćwiczą wybrane zagadnienia, wykonując pisemne ćwiczenia, które w mniejszym stopniu są uzupełniane konwersacjami na określony temat. Niestety, bardzo często okazuje się, że nawet w przypadku języka angielskiego, którego naukę rozpoczyna się dziś już w szkole podstawowej, spora część absolwentów szkół średnich nie jest w stanie skutecznie się w nim komunikować. Dlaczego tak się dzieje?
Oprócz młodzieńczego buntu i ogólnej niechęci do szkoły w grę często wchodzi zbyt szablonowy program nauczania, który demotywuje uczniów do aktywnej nauki lub ogranicza ich starania do przyswojenia schematów niemających zbyt wiele wspólnego z codzienną komunikacją. Oczywiście, nie jest tak w każdym przypadku. Zdarzają się uczniowie, którzy w mig pojmują omawiane tematy i wyraźnie wyróżniają się na tle pozostałych. Zwykle określa się ich mianem osób wykazujących „predyspozycje językowe”, choć w rzeczywistości nie tylko oni są w stanie posługiwać się językiem obcym, co wyjaśni dalsza część artykułu.
Frustracja wynikająca z braku postępów w nauce sprawia, że wiele osób decyduje się na kursy językowe oferujące metody odbiegające od tych tradycyjnie stosowanych w szkołach. W przeważającej większości są to tak zwane metody konwersacyjne, które cieszą się w Polsce sporą popularnością. W przeciwieństwie do zasad stosowanych w państwowych szkołach, na pierwszym miejscu stawiają one praktyczną zdolność komunikacji, a nie teoretyczne zagadnienia gramatyczne. Dla pewnej grupy kursantów taka metoda okazuje się strzałem w dziesiątkę, jednak niejednokrotnie okazuje się, że choć zajęcia przebiegają w miłej atmosferze, w dalszym ciągu nie przekładają się one na pożądany poziom kompetencji językowych w codziennym życiu. Czy oznacza to, że niektórzy z nas najzwyczajniej nie są stworzeni do opanowania języka obcego? Niekoniecznie. Kluczem do skutecznej nauki może się bowiem okazać indywidualne podejście do kursanta.
Teoria inteligencji wielorakich
Właśnie w celu szerzenia indywidualnego podejścia do nauczania powstała teoria inteligencji wielorakich opracowana przez harwardzkiego profesora, dr. Howarda Gardnera w 1983 r. Teorię tę można zastosować zarówno w przypadku dzieci i młodzieży, jak i dorosłych. Zakłada ona, że istnieje 8 różnych ścieżek uczenia się. Są to kolejno:
- Inteligencja językowa. Cechuje osoby o wysoko rozwiniętych zdolnościach językowych związanych z czytaniem, mówieniem i myśleniem przy użyciu słów. Cenią one różnego rodzaju literaturę, poezję czy gry słowne. Przemawiają do nich debaty, przemówienia, kreatywne pisanie, opowiadanie dowcipów. Takie osoby zwykle bez problemu przyswajają nowe słówka i dobrze sobie radzą z pracami pisemnymi. Przydatne pomoce naukowe to w ich przypadku książki, nagrania, dyskusje, tworzenie historyjek.
- Inteligencja matematyczno-logiczna. Osoba, u której przeważa ten typ inteligencji, przejawia skłonności do myślenia abstrakcyjnego, łatwo dostrzega schematy i zależności. Do jej ulubionych czynności należą przeprowadzanie eksperymentów, zadawanie pytań, rozwiązywanie zagadek i łamigłówek, dokonywanie obliczeń. Często jest to osoba systematyczna i dobrze zorganizowana, a w jej rozumowaniu prym wiedzie logika. W trakcie nauki lubi skupiać się na rozwiązywaniu problemów i odnajdowaniu schematów.
- Inteligencja wizualno-przestrzenna. Osoba o tym typie inteligencji myśli przy pomocy obrazów i łatwo przychodzi jej posługiwanie się wyobraźnią. Zwraca uwagę na wzory, kolory i inne wizualne aspekty otaczających ją przedmiotów, często lubi rysować, malować czy układać puzzle, a czytanie map nie stanowi dla niej problemu. Do przydatnych pomocy naukowych należą w jej przypadku oglądanie filmów i prezentacji, układanki oraz szeroko pojęte korzystanie z wyobraźni.
- Inteligencja ruchowa. Osoba o dominującej inteligencji ruchowej uczy się poprzez wykonywanie danych czynności. Lubi ruch pod każdą postacią i potrafi skutecznie komunikować się za pomocą mowy ciała. Często trudno jest jej usiedzieć w jednym miejscu i szybko się nudzi, gdy nie może podjąć żadnych działań. W przyswajaniu wiedzy mogą pomóc jej gry i ćwiczenia ruchowe lub odgrywanie scenek.
- Inteligencja muzyczna. Ten rodzaj inteligencji wiąże się z miłością do muzyki i rytmu. Jej reprezentanci zwracają uwagę na dźwięki zasłyszane w otoczeniu, mają poczucie rytmu i lubią uczyć się przy muzyce. Zwykle uwielbiają śpiewać, gwizdać, nucić czy wystukiwać rytm. W trakcie nauki języka obcego to właśnie im najłatwiej przychodzi wyłapywanie i naśladowanie akcentu.
- Inteligencja interpersonalna. Osoba z inteligencją interpersonalną jest bardzo towarzyska i empatyczna oraz z chęcią pracuje w zespole. Dobrze sprawdza się jako mediator w sytuacjach konfliktowych, niejednokrotnie potrafi też wejść w rolę lidera. Wiedzę zdobywa poprzez nawiązywanie relacji z innymi ludźmi. To ona odnajdzie się najlepiej w stosowanych na lekcjach języka obcego grach zespołowych czy zadaniach grupowych.
- Inteligencja intrapersonalna. Osoba o tym typie inteligencji często oddaje się refleksjom i bez dwóch zdań preferuje pracę indywidualną. Cechuje się systematycznością, wewnętrzną motywacją i silną wolą, a także bogatym życiem wewnętrznym. Nie przypadną jej raczej do gustu ćwiczenia grupowe. Woli uczyć się sama, we własnym tempie.
- Inteligencja przyrodnicza. Jeśli u danej osoby dominuje ten rodzaj inteligencji, najpewniej uwielbia ona spędzać czas na łonie natury, lubi przyglądać się faunie i florze, i wykazuje się empatią w stosunku do zwierząt. Skuteczna nauka polega w jej przypadku na rozpoznawaniu i rozumieniu natury. W trakcie przyswajania wiedzy mogą przyjść jej z pomocą spacery po parku lub lesie czy odwoływanie się do praw naturalnego świata.
Każdy człowiek do pewnego stopnia przejawia oznaki każdej z tych inteligencji, jedna z nich wysuwa się jednak z reguły na prowadzenie, znacząco wpływając na styl nauki i sposób przyswajania wiedzy.
Zalety teorii inteligencji wielorakich
Teoria dr. Gardnera kompletnie zrewolucjonizowała podejście do uczenia, sugerując, że nauczyciele powinni trafiać do poszczególnych inteligencji, prezentując omawiane zagadnienia przy użyciu różnych metod – na przykład poprzez wykorzystanie pracy w grupie, słuchanie muzyki, oglądanie filmów czy wprowadzanie elementów gier. W rezultacie wykraczaliby oni poza tradycyjne, schematyczne modele nauczania, dostrzegając i szanując indywidualność poszczególnych uczniów.
Takie podejście niesie ze sobą wiele korzyści dla uczniów, którzy wreszcie są w stanie zrozumieć swoje mocne i słabsze strony oraz wykorzystać tę wiedzę w praktyce.
Teoria inteligencji wielorakich zakłada, że nauka nowych zagadnień powinna przypominać naturalny proces zdobywania wiedzy o świecie zachodzący u dzieci.
Nie tylko staje się ona przez to dużo przyjemniejsza i o wiele mniej wysiłkowa, ale także buduje poczucie własnej wartości, udowadniając uczniowi, że wbrew temu, co mogło mu się wydawać, jest w stanie przyswoić dany materiał. Co więcej, nauka oparta na tej metodzie angażuje wszystkie zmysły i dostarcza pozytywnych wrażeń, które znacząco wpływają na poziom motywacji do podejmowania dalszych starań.
Zastosowanie teorii inteligencji wielorakich w nauce języka obcego
Teoria inteligencji wielorakich rzuca zupełnie nowe światło na naukę języka obcego, pozwalając zrozumieć, dlaczego metody stosowane w szkołach tak często okazują się nieskuteczne. Nic dziwnego, że osoba o dominującej inteligencji ruchowej czy interpersonalnej nie odnajduje się w gąszczu teoretycznych zagadnień gramatycznych i powtarzalnych zadań pisemnych, a reprezentant inteligencji matematyczno-logicznej lub intrapersonalnej czuje się nieswojo na kursach konwersacyjnych. Teoria opracowana przez dr. Gardnera umożliwia wykorzystanie indywidualnych predyspozycji ucznia, które – jak się okazuje – niekoniecznie muszą wiązać się stricte ze sferą językową. W praktyce daje to cały szereg możliwości. W odróżnieniu do niektórych metod teoria inteligencji wielorakich nie przekreśla wagi kwestii gramatycznych, które dla pewnej grupy osób mogą okazać się najbardziej przydatne. Jednocześnie, zachęca ona do korzystania z mnóstwa innych narzędzi, takich jak gry planszowe, odgrywanie scenek, ćwiczenia ruchowe, oglądanie filmów, odsłuchiwanie nagrań czy rysowanie, trafiając tym samym do osób o różnych typach inteligencji. W rezultacie proces nauki staje się dużo bardziej naturalny i przyjemny. Często przypomina wręcz zabawę, przyczyniając się do większej motywacji i eliminując frustrację wynikającą z braku postępów.
Wiele wskazuje na to, że teoria dr. Gardnera może być remedium na odwieczne bolączki osób rozczarowanych tradycyjnymi metodami nauczania. Czy jest nim w istocie? Warto przekonać się o tym na własnej skórze.
