Asertywność w dziesięciu krokach

Każdego człowieka cechuje określony typ zachowań. Prawdą jest, że niektóre z nich mogą stanowić poważną barierę w relacjach z innymi osobami, zarówno w stosunkach służbowych, jak i prywatnych. Tymczasem odpowiedni trening, poznanie tajników asertywnego postępowania może znacząco zmienić własną samoocenę oraz sposób postrzegania nas przez innych. Na plus.
1. Poznaj swój typ zachowania
Trening asertywności uzależniony jest od typu osobowości. Dlatego, by rozpocząć ćwiczenia, najpierw należy zdobyć wiedzę na temat cech własnego charakteru. Na przykład – rozwijanie umiejętności asertywnych w przypadku osób, które reagują w sposób uległy, polega na zwiększaniu świadomości swoich praw oraz wzmacnianiu pewności siebie, natomiast w przypadku zachowań manipulacyjnych – uświadamianiu sobie konsekwencji własnego postępowania i zwiększaniu szacunku dla innych.
2. Naucz się rozmawiać
Osoby nieasertywne często posługują się zwrotami typu: „Przepraszam bardzo, ale niestety nie mogę…”, „A może mógłbyś poprosić kogoś innego?” (zachowania uległe) lub np. „Oczywiście na ciebie nigdy nie można liczyć”, „Jeżeli tego nie zrobisz, to…” (zachowania agresywne). Trenując asertywność należy pamiętać, że twoje prawa są jednocześnie prawami drugiego człowieka. Trzeba umieć znaleźć konsensus pomiędzy własnymi potrzebami i oczekiwaniami, a tym, czego wymagają od nas nasi rozmówcy.
3. Znaj konsekwencje własnego postępowania
Każda nasza decyzja, każde słowo, które padnie w rozmowie z szefem, pracownikiem czy członkiem rodziny ma swoje konsekwencje. W momencie, gdy nieobce są nam np. zachowania uległe, można być pewnym, że prędzej czy później przyjdzie taki moment, kiedy frustracja osiągnie swój szczyt. Bardzo często jej efektem jest niekontrolowany wybuch agresji, będący wynikiem skumulowania negatywnych emocji, wynikających z poczucia bycia wykorzystywanym przez innych. Trzeba jednak wiedzieć, że zachowując się ulegle, agresywnie, manipulacyjnie – osiągamy swoje cele znacznie później, niż gdybyśmy postępowali w sposób asertywny.
4. Bądź asertywny w relacjach zawodowych
Asertywna postawa w środowisku pracy może przynieść wiele korzyści. Na pewno ułatwi sprawną komunikację ze współpracownikami, przełożonymi lub klientami, a jednocześnie – pozwoli niwelować ewentualne manipulacje z ich strony. Poza tym osoba asertywna nie wywołuje konfliktów, a w ich miejsce proponuje konstruktywne sposoby rozwiązania problemu, skłaniając do siebie nawet najbardziej nieasertywne typy osobowości współpracowników.
5. Zdradzi cię własna mowa ciała
Jeżeli myślisz o sobie w sposób negatywny, wówczas taka postawa jest widoczna w twoim zachowaniu. Unikasz wtedy kontaktu wzrokowego, kulisz ramiona, a twoje ruchy stają się niepewne. Tego typu zachowanie jest natychmiast zauważane przez inne osoby, co wpływa na sposób, w jaki reagują. Z kolei, kiedy to ty obserwujesz postępowanie innych wobec ciebie, to potwierdzają się twoje myśli oraz utrwala postawa i zachowanie. Tworzy się wtedy błędne koło. Trening asertywności pozwala na przerwanie tego schematu.
6. Komunikat „Ja” nie musi być oskarżeniem
Komunikat „Ja” nie oskarża, więc nie jest odbierany jako atak. Z kolei rozmowa zaczynająca się od słów: „uważam, że Ty…” jest tak naprawdę zamaskowaną formą komunikatu „Ty”, zatem takiego, który narusza terytorium rozmówcy. Pamiętaj, że słowa mówiące o odczuciach, są o wiele bardziej skuteczne niż komunikaty obwiniające lub atakujące drugą osobę.
7. „Ja” w kontakcie z przełożonym
Nie tłum swoich emocji. Jeżeli jesteś niezadowolony, że twój przełożony po raz kolejny zleca ci dodatkową pracę, to zareaguj. Nie czekaj, aż skumulowane emocje będą na tyle silne, że nastąpi wybuch złości. Przygotuj się do rozmowy, zastanów się, co chcesz mu powiedzieć i w jakiej formie. Pamiętaj też, że w kontakcie z przełożonym komunikaty „Ja” przynoszą lepsze rezultaty niż komunikaty „Ty”.
8. Możesz prosić i oczekiwać, ale asertywnie
Nieasertywna prośba sprowadza się do tego, że nie dopuszcza możliwości odmowy, a to z kolei może bardzo negatywnie wpływać na relacje z otaczającym nas środowiskiem. Pamiętaj, że zanim wyrazisz prośbę lub oczekiwanie, przygotuj zaplecze, czyli zastanów się, co się stanie, jeżeli twój rozmówca nie zgodzi się lub udzieli wymijającej odpowiedzi. Jeżeli rozmówca będzie chciał zastanowić się i rozważyć prośbę to koniecznie ustal z nim konkretny termin, w którym przekaże swoją decyzję.

9. Asertywność to także umiejętność powiedzenia NIE
Odmawiając, zacznij od wypowiedzenia zdecydowanym tonem słowa „nie”. Następnie jasno i konkretnie przekaż swoją decyzję, powiedz np. „nie zrobię”, „nie pożyczę”, „nie przyjdę”. Na końcu dodaj krótkie, ale prawdziwe uzasadnienie motywu. Pamiętaj tylko, że asertywna odmowa jest reakcją na prośbę, a nie na polecenie służbowe!

10. Krytyka? Ok!
Najczęściej krytyka jest odbierana jako forma słownego ataku. Dlatego reagujemy na nią zazwyczaj w sposób nieasertywny. Niesłusznie, bo krytyka nie jest wyrokiem, ale rodzajem informacji zwrotnej. Asertywna reakcja zależy od tego, w jaki sposób ją oceniasz. Na początku należy sprawdzić, czy krytyczny komentarz jest faktem czy opinią rozmówcy. Jeżeli fakt – należy się z nim zgodzić, jeżeli opinia – zgadzasz się tylko wtedy, gdy jest słuszna. Przykładowo – twój współpracownik wyraża w stosunku do ciebie krytykę słowami: „Jesteś bałaganiarzem”. Jeżeli zarówno w domu, jak i w pracy trudno jest ci utrzymać porządek, twoje biurko codziennie zasypane jest dokumentacją, to nie zaprzeczaj faktom i zgódź się z krytyką. Możesz wówczas powiedzieć: „tak wiem o tym, też tak myślę” lub „też tak uważam”. Natomiast, jeżeli dzisiaj wyjątkowo na twoim biurku panuje nieporządek, to możesz zgodzić się z opinią kolegi lub nie. Jeżeli uważasz, że krytyka jest niesłuszna, możesz odpowiedzieć: „ja tak o sobie nie myślę” lub „ja tak nie uważam”. Ponadto – gdy jesteś świadomy popełnionego błędu i spodziewasz się, że zostanie on zauważony, możesz uprzedzić krytykę. Będziesz wówczas w bardziej komfortowej sytuacji. Przyznanie się do popełnionego błędu wymaga odwagi, jednak zyskasz wtedy szacunek rozmówcy.
Na koniec pamiętaj, że asertywność nie jest cechą wrodzoną, ale nabytą, którą możesz rozwijać każdego dnia. Wiedza ta nie tylko ułatwi ci egzekwowanie własnych praw, ale sprawi, że niezależnie od sytuacji zawsze zachowasz się godnie oraz w zgodzie z własnymi przekonaniami, uczuciami, opiniami i wartościami.