Umowa franczyzy od dobrych kilku lat cieszy się coraz większą popularnością. Pierwotnie kojarzona była z prowadzeniem restauracji McDonald’s, albo innego biznesu rodem zza oceanu. Dzisiaj na udzielanie franczyzy decydują się nawet mali przedsiębiorcy, którzy po odniesieniu sukcesu na lokalnym rynku, chcą umożliwić prowadzenie biznesu według ich konceptu innym firmom.
Umowa franczyzy z jednej strony daje franczyzodawcy możliwość rozwoju własnej marki i zyskania dodatkowych źródeł przychodu, z drugiej zaś – franczyzobiorcy sprawdzony model biznesowy oraz wsparcie w prowadzeniu firmy.
Jak zacząć rozmawiać o franczyzie?
Franczyza to – najprościej rzecz ujmując – prowadzenie biznesu pod marką i według pomysłu innego przedsiębiorcy (franczyzodawcy). Decydując się na taką formę, warto pamiętać, że realizując cudzą koncepcję biznesu, będziesz mieć ograniczony wpływ na sposób funkcjonowania własnej firmy. Wynika to z tego, że franczyzodawca będzie wymagał spełnienia określonych przez siebie standardów sieci, eliminując tym samym Twoje indywidualne pomysły.
Kluczowym elementem franczyzy jest prowadzenie biznesu przez franczyzobiorcę na własne ryzyko.
Żaden franczyzodawca nie zagwarantuje rentowności przedsięwzięcia, ani jego dochodowości.
Franczyzobiorca musi się więc liczyć z tym, że w przypadku niepowodzenia przedsięwzięcia będzie musiał do biznesu dołożyć, przy jednoczesnych ograniczonych możliwościach wyjścia i realizowania zmian w modelu biznesowym.
Podejmując decyzję o prowadzeniu firmy w formie franczyzy, warto najpierw poznać markę z perspektywy jej klienta, a także poobserwować funkcjonowanie już działających placówek – pozwoli to oszacować liczbę potencjalnych klientów, a czasami także „wysokość paragonu”. Zdobyte w ten sposób informacje mogą być pomocne zarówno podczas podejmowania decyzji o rozpoczęciu rozmów z franczyzodawcą, ale także w trakcie przyszłych negocjacji.
Rozpoczynając rozmowy o franczyzie, dobrym zwyczajem jest zawarcie umowy o zachowanie poufności. Przyjęcie takiej umowy leży w interesie franczyzodawcy, który w trakcie rozmów przekaże przynajmniej część posiadanego know-how franczyzobiorcy, który ostatecznie wcale nie musi podpisać umowy. Z drugiej strony taka umowa da przyszłemu franczyzobiorcy możliwość poznania większej ilości szczegółów związanych z funkcjonowaniem biznesu.
Zawarcie umowy
Umowa franczyzy liczy od kilkunastu do nawet kilkuset stron wraz z załącznikami. Są nimi często tzw. „podręczniki operacyjne”, które zawierają procedury postępowania i instrukcje prowadzenia biznesu. Warto również pamiętać, że o ile umowy franczyzy z lokalnymi franczyzodawcami są – w większym lub mniejszym zakresie – negocjowalne, to już umowy zawierane z dużymi, międzynarodowymi firmami nie podlegają żadnym ustępstwom.
Bardzo częstym wymogiem stawianym przez dużych franczyzodawców jest, aby franczyzobiorca prowadził swój biznes w ramach działalności gospodarczej. Oficjalnie tłumaczone jest to chęcią uzyskania pewności, że druga strona będzie prowadzić interes z osobistym zaangażowaniem. Faktycznie zaś celem takich postanowień jest łatwość w egzekwowaniu zawartych w umowie franczyzy zakazów o zbywalności praw z umowy franczyzy oraz zakazu konkurencji.
Zakaz konkurencji jest standardowym postanowieniem każdej umowy franczyzy.
W najprostszej jego postaci zabrania on prowadzenia działalności gospodarczej w tym samym segmencie rynku. Można jednak spotkać dużo dalej idące wymogi dotyczące lojalności. Niektórzy franczyzodawcy stawiają warunek, aby franczyza była jedyną formą zarobkowania, wprowadzając zakaz prowadzenia jakiejkolwiek innej działalności gospodarczej lub zarobkowej. Często spotykanym przykładem jest także rozszerzenie zakazu konkurencji na członków rodziny franczyzobiorcy. Standardowym jest z kolei postanowienie, że zakaz konkurencji obowiązuje nie tylko w okresie, w którym umowa jest wykonywana, ale także po jej rozwiązaniu. Zgodnie z polskim prawem czas ten nie może być jednak dłuższy niż 5 lat.
Istotnym elementem umowy franczyzy są zasady wykorzystywania znaków towarowych franczyzodawcy, a także możliwości prowadzenia reklamy czy sprzedaży online przez franczyzobiorcę. W zależności od sieci i przedmiotu działalności spotyka się umowy, w których dopuszczalne jest prowadzenie lokalnych akcji reklamowych lub marketingowych – zazwyczaj po uzyskaniu akceptacji franczyzodawcy – oraz takie, w których nie ma miejsca na lokalną inicjatywę franczyzobiorcy, a cała reklama i marketing znajdują się w wyłącznych kompetencjach franczyzodawcy.
Kluczowe z punktu widzenia franczyzobiorcy są postanowienia umowne dające mu wyłączność prowadzenia franczyzy na określonym terenie. Dzięki temu zyskuje on pewność, że po podpisaniu umowy franczyzodawca w bliskim sąsiedztwie nie udzieli licencji innemu przedsiębiorcy, co w efekcie doprowadziłoby do zmniejszenia obrotów, a w skrajnym przypadku nawet do konieczności zamknięcia punktu.
Umowa franczyzy zawiera standardowo zapisy służące nadzorowaniu przez franczyzodawcę sposobu prowadzenia biznesu. Zazwyczaj będzie to uprawnienie do przeprowadzania kontroli – w tym również tej typu mystery shopper polegającej na tym, że franczyzodawca zleca osobie trzeciej podanie się za klienta, skorzystania z usług świadczonych przez franczyzobiorcę, a następnie sporządzenia raportu z takiej wizyty ukierunkowanego na zachowanie standardów sieci. Rezultaty takich kontroli niejednokrotnie mają przełożenie na poziom opłat względem franczyzodawcy, a także bywają przyczynkiem do naliczenia kar umownych.
Równie ważnym, jak sposób prowadzenia biznesu, elementem umowy franczyzy są informacje dotyczące zakończenia współpracy i jego konsekwencji. W praktyce można bowiem spotkać takie umowy, których przedterminowe wypowiedzenie lub niewykonywanie wiąże się z poważnymi konsekwencjami finansowymi. W takiej sytuacji franczyzobiorca może być postawiony przed dylematem, czy dalej prowadzić biznes, który w praktyce okazał się nierentowny, czy zapłacić franczyzodawcy karę z tytułu przedterminowego zakończenia współpracy.
Ponieważ umowa franczyzy nakłada na franczyzobiorcę wieloletnie i wysokie zobowiązania finansowe, to przed jej zawarciem warto skonsultować się z analitykiem biznesowym, aby ten niezależnie zweryfikował rentowność i szanse powodzenia biznesu, a także z profesjonalnym prawnikiem, który wskaże konsekwencje związane z zawarciem umowy.
