Pogoda rozpieszcza urlopowiczów, ale co z tymi, którzy pozostali w biurze? Wydajna praca przy ponad 30oC w nieklimatyzowanym pomieszczeniu to nie lada wyzwanie… O co powinien zatroszczyć się pracodawca? Jaka powinna być temperatura w pomieszczeniach pracy? Czy pracodawca ma obowiązek instalacji klimatyzacji? Kiedy pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikom wodę do picia?
Przy pracy w warunkach wysokich temperatur, prawo jest po stronie pracujących. Nie zawsze pracownicy mają do dyspozycji zasłony okienne (jakiekolwiek), klimatyzację czy zimną wodę. Zapewnienie pożądanej temperatury w miejscu pracy, nie jest jednoznaczne z obowiązkuiem montażu klimatyzacji. Od dobrej woli pracodawcy i innych warunków zależy, czy zamontowane zostanie urządzenie klimatyzacyjne, a okna wyposażone będą w odpowiedni sprzęt chroniący przed słońcem, np. żaluzje czy rolety.
Temperatura wymagana w czasie pracy
Rozporządzenie [1] reguluje, że w pomieszczeniach pracy należy zapewnić temperaturę odpowiednią do rodzaju wykonywanej pracy (metod pracy i wysiłku fizycznego niezbędnego do jej wykonania), nie niższą jednak niż 14oC (287ºK), chyba, że względy technologiczne na to nie pozwalają (np. praca w chłodniach, w hutach). Natomiast w pomieszczeniach, w których jest wykonywana lekka praca fizyczna i pomieszczeniach biurowych, temperatura nie może być niższa niż 18oC (291ºK). Jednocześnie brak w przepisach określonej jednoznacznie temperatury maksymalnej w pomieszczeniach pracy. Można w nich jedynie odnaleźć informację o podwyższonych temperaturach: dotyczącą warunków pracy pracowników młodocianych – nie mogą oni pracować w pomieszczeniach, w których temperatura jest wyższa niż 30oC przy wilgotności względnej powietrza przekraczającej 65%. Pracodawca powinien szczególnie zatroszczyć się o kobiety w ciąży i karmiące piersią, a także o osoby niepełnoletnie.
Z powołanego rozporządzenia wynikać, że praca w warunkach podwyższonej temperatury powietrza:
– wykonywana na otwartej przestrzeni, przy temperaturze ponad 25oC,
– wykonywana w pomieszczeniach zamkniętych, przy temperaturze ponad 28oC,
jest klasyfikowana jako praca realizowana w warunkach szczególnie uciążliwych.
W przypadku pracy na dworze, na pracodawcę spadają dodatkowe obowiązki związane z przerwami w pracy, posiłkami regeneracyjnymi, odzieżą ochronną, itd.
Wentylacja i klimatyzacja dla pracowników
Istnieje obowiązek zapewnienia w pomieszczeniach pracy wymiany powietrza wynikającej z potrzeb użytkowych i funkcji tych pomieszczeń oraz utrzymywanie w stałej sprawności i czystości urządzeń wentylacyjnych i klimatyzacyjnych. Na przykład w biurach, które zalicza się do pomieszczeń stałej pracy (in. pomieszczeń przeznaczonych do pobytu tych samych pracowników przez czas przekraczający 4 h/d) przepisy precyzują, że pomieszczenia biurowe nie mogą być sytuowane w suterenach, powinny mieć oświetlenie naturalne i sztuczne, być ogrzewane i wentylowane oraz zabezpieczone przed wilgocią, nadmiernym nagrzewaniem i innymi czynnikami szkodliwymi dla zdrowia.
Powietrze doprowadzane do pomieszczeń pracy z zewnątrz przy zastosowaniu klimatyzacji lub wentylacji mechanicznej powinno być oczyszczone z pyłów i substancji szkodliwych dla zdrowia. Klimatyzacja lub wentylacja nie może powodować przeciągów, wyziębienia lub przegrzewania pomieszczeń pracy, a strumień powietrza pochodzący z urządzeń wentylacji nawiewnej nie powinien być skierowany bezpośrednio na stanowisko pracy.
Temperatura w pomieszczeniach biurowych nie powinna być niższa niż 18°C – jednak przy siedzącej pracy biurowej większość pracowników w warunkach takiej temperatury powietrza będzie uskarżać się na dyskomfort spowodowany uczuciem chłodu. Najlepsze samopoczucie zapewnia temperatura w przedziale 20-24°C.
Przy wentylacji i klimatyzacji pomieszczeń pracodawca powinien zadbać o to, aby urządzenia te nie powodowały przeciągów. Uczucie przeciągu powstaje wówczas, gdy prędkość ruchu powietrza w pomieszczeniu wynosi około 0,2 m/sek. Stąd prędkość powietrza z układu wentylacji czy klimatyzacji w biurze, przy warunkach pracy siedzącej, nie powinna być większa niż 0,10–0,15 m/sek.
Maksymalna temperatura nawiewanego powietrza nie powinna przekraczać 70°C (343 K) przy nawiewie powietrza na wysokości nie mniejszej niż 3,5 m od poziomu podłogi stanowiska pracy i 45°C (318 K) – w pozostałych przypadkach.
Wentylacja w pokoju biurowym powinna zapewniać co najmniej 0,5-krotną wymianę powietrza na godzinę.
Na poczucie komfortu cieplnego duży wpływ ma wilgotność powietrza. Optymalna wilgotność powietrza w pomieszczeniu biurowym powinna się mieścić w przedziale 40–60% – w zależności od temperatury powietrza. Spadek wilgotności względnej powietrza w pomieszczeniach pracy jest odczuwany przez pracowników jako suchość skóry, wywołuje pieczenie oczu, wzmaga pragnienie oraz powoduje elektryzowanie się włosów i ubrań i jednocześnie wzrost dodatniej jonizacji powietrza ujemnie wpływającej na samopoczucie pracowników.
Wymagana jest okresowa dezynfekcja urządzeń i instalacji klimatyzacyjnych, ponieważ są one znakomitym środowiskiem dla rozwoju niebezpiecznych dla człowieka mikrobów.
Napoje w czasie upałów dla pracowników
Brak określenia w przepisach górnej granicy temperatury, w jakiej może być wykonana praca nie oznacza, że pracodawca jest zwolniony z jakichkolwiek obowiązków w tym zakresie. Obowiązkiem każdego pracodawcy jest zmniejszanie dolegliwości związanych z upałami. Może to być zasłonięcie okien i świetlików przed słońcem czy dostarczanie napojów chłodzących, przy czym pracownik nie może żądać soku zamiast wody mineralnej ani nie może otrzymać ekwiwalentu zamiast tych napojów.
Zasady zaopatrzenia pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnie uciążliwych w napoje regulują przepisy kolejnego rozporządzenia [2]. Z rozporządzenia oraz z art. 232 Kodeksu Pracy wynika, że przy pracach w warunkach gorącego mikroklimatu napoje podaje się, gdy temperatura powietrza przekracza 25oC.
Przepisy zobowiązują pracodawcę do zapewnienia napojów pracownikom zatrudnionym:
1) w warunkach gorącego mikroklimatu, charakteryzującego się wartością wskaźnika obciążenia termicznego (WBGT) powyżej 25°C,
2) w warunkach mikroklimatu zimnego, charakteryzującego się wartością wskaźnika siły chłodzącej powietrza (WCl) powyżej 1000,
3) przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia poniżej 10°C lub powyżej 25°C,
4) przy pracach związanych z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet,
5) na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28°C.
Napoje powinny być udostępnione nieodpłatnie, w ciągu całej zmiany roboczej, w ilości zaspokajającej potrzeby pracowników.
Przepisy nie określają też, w jaki sposób pracodawca ma dostarczać zimne napoje. Jeśli praca jest wykonywana poza siedzibą firmy, do obowiązków pracodawcy należy zapewnienie pracownikom stałego dostępu do butelek z wodą mineralną lub innymi napojami chłodzącymi.
Woda jest potrzebna nie tylko do picia. Jeśli pracownicy wykonują prace na otwartej przestrzeni, pracodawca musi dostarczyć również wodę do celów higienicznych. Przepisy zobowiązują w takich przypadkach do zapewnienia każdemu pracownikowi co najmniej 90 litrów wody dziennie.
BHP w upale – prawo do odmowy pracy
Z przepisów Kodeksu Pracy (art. 210) wynika, że pracownik ma nie tylko prawo, ale nawet obowiązek “w razie gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenia dla zdrowia i życia pracownika….”, powstrzymać się od wykonywania obowiązków, niezwłocznie powiadamiając o tym przełożonego. Zgodnie z KP, każdy pracodawca ma obowiązek chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie im bezpiecznych i higienicznych warunków pracy
Gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa, higieny pracy i stwarzają zagrożenie dla pracownika, ma on prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego, a szczególny dyskomfort w miejscu pracy, wynikający z zaniedbań pracodawców, powinien zostać zgłoszony odpowiedniej regionalnie placówce Państwowego Inspektoratu Pracy (PIP).
Przy okazji informujemy że nie ma żadnych przeszkód prawnych, by pracodawcy skracali czas pracy w czasie upałów. Pracodawcy mogą też wprowadzać dodatkowe czy dłuższe przerwy. W pierwszym i drugim przypadku pracownik zachowuje prawo do pełnego wynagrodzenia.
Podstawowe normy prawne w zakresie minimalizowania uciążliwości wysokich temperatur w pomieszczeniach pracy:
- [1] Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.)
- [2] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz. U. Nr 60, poz. 279).
