Zarówno przepisy obecnie obowiązującego Prawa przedsiębiorców, jak również poprzednio obowiązująca Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej nie wprowadziły żadnych wymogów dotyczących miejsca siedziby przedsiębiorcy. Tym samym nie ma problemu z zarejestrowaniem w CEIDG adresu zamieszkania jako miejsca prowadzenia biznesu.
W praktyce działalność gospodarcza zarejestrowana w domu jest domeną przedstawicieli wolnych zawodów, lekarzy, psychologów, architektów itp. Prowadzenie firmy w miejscu zamieszkania pośrednio sankcjonują przepisy podatkowe dopuszczające możliwość kwalifikowania wydatków na mieszkanie (w pewnym zakresie) – jako koszty uzyskania przychodów.
Brak problemów w rejestracji siedziby przedsiębiorcy w mieszkaniu, a także możliwość stosowania odliczeń skutkują powszechnym przekonaniem, że działalność gospodarczą można prowadzić w mieszkaniu. Powyższa teza jest co do zasady prawidłowa, trzeba jednak pamiętać o pewnych ograniczeniach.
1. Prowadzenie działalności w branżach wymagających szczególnych pozwoleń
O ile oczywistym jest, że prowadzenie fabryki w mieszkaniu nie wchodzi w grę z racji nieprzystosowania lokalu, to już mniej oczywistym jest, że do prowadzenia innych form działalności może wymagać zgód i pozwoleń, a czasami nawet przebudowy obiektu. Wynika to z przepisów szczególnych dotyczących poszczególnych dziedzin.
Przykładowo, aby prowadzić działalność związaną z szeroko rozumianym żywieniem ludzi, należy spełnić określone wymogi sanitarne, co może być bardzo trudne lub kosztowne. Prowadzenie, nawet na małą skalę produkcji żywności w postaci popularnych ostatnio cateringów dietetycznych, czy świeżo wytłaczanych soków, będzie wymagało spełnienia wyśrubowanych norm sanitarnych związanych z cyklem produkcyjnym, jak chociażby osobny zlew do mycia naczyń oraz w tym samym pomieszczeniu – osobna umywalka do mycia rąk. Tym samym wymogi regulacyjne ograniczają możliwość prowadzenia każdej działalności w mieszkaniu, albo wiążą się z koniecznością poniesienia nakładów.
2. Przeznaczenie budynku, w którym ma być prowadzona działalność, a także przeznaczenie lokalu w ramach tego budynku
Sam fakt, że budynek jest przeznaczony do celów mieszkalnych i usługowych nie oznacza, że w każdym lokalu można świadczyć usługi. Budynek ma bowiem wyodrębnione lokale mieszkalne i usługowe.
Co do zasady w lokalach mieszkalnych nie powinno się przyjmować publiczności. Wynika to z tego, że lokale te nie są do tego przygotowane. W szczególności chodzi o bezpieczeństwo ludzi związane z przebywaniem w budynku. Inne są bowiem wymogi przeciwpożarowe dla pomieszczeń, w których w jednym momencie przebywa 5 albo 50 osób (np. drogi ewakuacyjne, szerokość klatek schodowych, oddymianie etc.). Tym samym prowadzenie działalności w lokalu do tego nieprzeznaczonym może być niezgodne z prawem. Pozostaje więc pytanie o konsekwencje prowadzenia działalności w lokalu do tego nieprzeznaczonym.
Przede wszystkim przedsiębiorca może dostać zakaz prowadzenia działalności w lokalu do tego nieprzeznaczonym. Taki zakaz może wydać zarówno komendant straży pożarnej, jak również powiatowy inspektor nadzoru budowlanego. W takiej sytuacji konieczna będzie albo zmiana miejsca prowadzenia biznesu, albo dostosowanie budynku do odpowiednich wymogów. W tym drugim przypadku trzeba się liczyć ze znacznymi kosztami sięgającymi nawet kilkudziesięciu tysięcy złotych.
Prowadzenie działalności gospodarczej w nieprzystosowanym do tego lokalu może mieć również skutki prawno-karne.
W przypadku wystąpienia pożaru, w wyniku którego ktoś zmarł albo poniósł poważny uszczerbek na zdrowiu, osobie prowadzącej przedsiębiorstwo będą stawiane zarzuty karne – łącznie z zarzutem nieumyślnego spowodowania śmierci.
Co jednak zrobić w przypadku, gdy lokal, w którym jest już prowadzona działalność gospodarcza, nie spełnia wymogów budowlanych, czego przedsiębiorca nie był świadomy w chwili rozpoczynania biznesu?
Ścieżki postępowania będą w takiej sytuacji zależały od tego, czy przedsiębiorca lokal wynajmuje, czy też lokal stanowi jego własność. W przypadku, gdy przedsiębiorca jest właścicielem lokalu, powinien on wystąpić do właściwego organu nadzoru budowlanego z wnioskiem o zmianę sposobu użytkowania lokalu lub budynku. Natomiast w sytuacji, gdy przedsiębiorca wynajmuje lokal, w którym prowadzi działalność, powinien zwrócić się do jego właściciela o dostosowanie budynku. To roszczenie najemcy będzie zasadne jednak tylko wtedy, gdy lokal od samego początku był wynajmowany jako użytkowy na cele prowadzenia działalności gospodarczej.
Aby uniknąć niepotrzebnych kosztów, a nawet zarzutów karnych w przyszłości, warto przed rozpoczęciem prowadzenia działalności w mieszkaniu – czy nawet szerzej – w jakimkolwiek lokalu, sprawdzić, jakie jest przeznaczenie budynku i lokalu, a w razie wątpliwości wysłać zapytanie do powiatowego inspektora nadzoru budowlanego.
