Zamiast kija i marchewki

Zarządzaj z głową

Rzuciłeś wygodną posadę na etacie, żeby w końcu być Panem swojego losu. Wiesz dokładnie, co chcesz osiągnąć i jesteś odpowiednio zmotywowany, by kroczyć wybraną przez siebie ścieżką. Pamiętaj jednak, żaden sukces nigdy nie został osiągnięty w próżni. Potrzebujesz ludzi, którzy uwierzą w Twoją wizję tak samo mocno jak Ty. Pracowników niebędących jedynie „etatowcami”, posłusznie wykonującymi Twoje polecenia od 8.00 do 16.00, ale ludźmi, których zaangażowanie i kompetencje pomogą Twojej firmie rozkwitnąć. Jak ich znaleźć? Rozmowa kwalifikacyjna to dopiero początek. Reszta zależy w takim samym stopniu od Ciebie, co od osoby, którą zatrudniłeś.

Z pewnością, zdarzyło Ci się kiedyś usłyszeć wypowiedź innego właściciela firmy (może sam kiedyś wypowiedziałeś takie słowa?), „jak ciężko w dzisiejszych czasach o dobrego pracownika”. Osobę, która wkłada serce i wysiłek w swoją pracę, dla której liczy się coś więcej niż pieniądze, wpływające co miesiąc na jej konto. Bez rozstrzygania, na ile takie stwierdzenie jest prawdziwe, a ile w nim naszej polskiej skłonności do narzekania, zajmijmy się tym, co właściwie motywuje ludzi do przychodzenia codziennie do biura (oprócz zarabiania na życie) i jak sprawić, by, parafrazując znane powiedzenie, „chciało im się tak, jak im się nie chce”?

Co nas motywuje do pracy?

„Znajdź pracę, którą kochasz, a już nigdy nie będziesz musiał pracować”. Te słowa Konfucjusza idealnie obrazują to, co w psychologii nazywa się motywacją wewnętrzną. Działanie podejmowane ze względu na ten „wewnętrzny imperatyw” charakteryzuje się tym, że jego cel schodzi na dalszy plan, a my jesteśmy w stanie czerpać radość i satysfakcję z samej aktywności, bez względu na rezultat, który osiągamy. A warto dodać, że efekt takich działań często przewyższa to, co byśmy osiągnęli, mając wzrok wbity tylko i wyłącznie w punkt docelowy. Praca, która jest wypadkową naszej wewnętrznej motywacji i talentów, które posiadamy, w połączeniu z wartościami ważniejszymi niż realizacja celów finansowych uznawana jest za stan idealny. Punkt ciężkości przenosi się wówczas z „co” na „jak”. Produkujemy buty nie tylko po to, żeby zarabiać pieniądze, ale żeby ludzie mogli chodzić w wygodnym, dobrej jakości, modnym obuwiu. Prowadzimy biuro rachunkowe, żeby pomagać firmom i odciążać je ze żmudnej „papierkowej roboty”. Nasze nastawienie to klucz do tego, czy nasz biznes będzie się rozwijał. W dużej mierze wpływa ono również na to, jakich ludzi będziemy zatrudniać i jak będą oni realizować zadanie, które im powierzymy.

Pieniądze to nie wszystko

Dan Pink w swojej książce „Drive”, w całości poświęconej temu wewnętrznemu popędowi, który sprawia, że po prostu nam się chce robić różne rzeczy, przytacza szereg eksperymentów dotyczących nagród materialnych za wykonanie jakiegoś zadania. I tak okazało się, że jakość obrazów malowanych na zamówienie jest gorsza niż tych tworzonych spontanicznie przez malarzy. Gdy w przedszkolu podzielono dzieci przejawiające zainteresowanie zajęciami plastycznymi na trzy grupy, jednej z nich oferując dyplom w zamian za namalowanie rysunku, motywacja tych maluchów do rysowania drastycznie spadła. W eksperymencie przeprowadzonym w Indiach, w którym trzy grupy uczestników miały za zadanie grać w różne gry, dostając za wygraną odpowiednik dziennej, dwutygodniowej lub pięciomiesięcznej pensji, tym ostatnim szło najgorzej ze wszystkich!
Zbytnie skupienie się na zewnętrznych korzyściach może prowadzić do patologicznych zachowań. Weźmy pod uwagę chociażby ostatnią aferę dopingową, w świecie kolarstwa. Pragnienie sukcesu za wszelką cenę może przesłonić to, co najbardziej powinno się liczyć w sporcie zawodowym: pokonywanie własnych słabości, fair play, dążenie do stawania się coraz lepszym i przede wszystkim miłość do dyscypliny, którą się uprawia.
Jak wytłumaczyć te fenomeny? Pieniądze i zaszczyty to nie wszystko, co się w życiu liczy. Jak stwierdza Pink: „Zewnętrzna nagroda powinna być nieoczekiwana i proponowana dopiero wtedy, gdy zadanie zostanie wykonane.” Jeśli nagroda pieniężna może działać wręcz demotywująco, to trzeba znaleźć jakąś inną metodę na zachęcenie swoich podwładnych do poświęcania się w odpowiedni sposób swojej pracy. „Pracodawco, nie zabijaj wewnętrznej motywacji swoich pracowników!”, mogłoby brzmieć hasło akcji społecznej na rzecz odpowiedzialnego zatrudniania.

Zaufanie jest dobre, kontrola lepsza?

W tym niemieckim powiedzeniu, kontrastują ze sobą dwa odmienne podejścia do motywowania pracowników. Pierwsze stawia na pobudzanie wewnętrznej motywacji, drugie zdecydowanie zewnętrznej. Szef oczywiście musi trzymać rękę na pulsie, żeby wiedzieć, co się dzieje w organizacji. Popadanie w skrajność i zarządzanie zespołem na zasadzie „róbcie, co chcecie” też nie jest dobrym rozwiązaniem. Dobrą praktyką byłoby przestawienie części tego zdania tak, by otrzymać regułę „Kontrola jest dobra, zaufanie lepsze”. Kontrola pracowników może spowoduje, że firma utrzyma się na powierzchni, zaufanie sprawi, że rozkwitnie.

Jak motywować, by zmotywować?

Oto kilka uniwersalnych wskazówek, sprawdzonych w praktyce przez specjalistów od zarządzania zespołem:
Traktuj swoich pracowników jak partnerów i pozwól im robić rzeczy po swojemu.
W psychologii znany jest efekt dostosowywania się ludzi do oczekiwań, jakie inni mają wobec nich. Jeśli będziesz traktować swoich pracowników jak dzieci, które bez przerwy trzeba poprawić za rękę, będziesz pokazywał swoją wyższość nad nim i ciągle wytykał błędy, jest małe prawdopodobieństwo, że będą dawali z siebie więcej niż to, co muszą. Bycie szefem to w głównej mierze skupienie się na tym, co musi być zrobione, pozostawiając to, w jaki sposób tego dokonać, pracownikom. Jeśli są kompetentnymi, odpowiedzialnymi, dorosłymi ludźmi i mają do Ciebie zaufanie, sami zwrócą się do Ciebie o pomoc w razie pytań i wątpliwości.
Daj im więcej autonomii, aby mogli się rozwijać. Ten punkt wynika bezpośrednio z poprzedniego. Ciągłe kontrolowanie i wtrącanie się w pracę innych odbiera im motywację do podejmowania własnych inicjatyw. Pozwól im działać po swojemu, proponować własne rozwiązania. Niech Twoi pracownicy mają poczucie, że ich pomysły zostaną zawsze przez Ciebie wysłuchane, doceniaj wszelkie akty kreatywności w swoim zespole.
Stwórz im warunki do doskonalenia własnych kompetencji. Większość osób dąży do stawania się coraz lepszymi w tym, co robią, bez względu na dziedzinę, którą się zajmują. Aby mogli osiągać mistrzostwo w swojej branży, potrzebują wyzwań, ale skrojonych na miarę, takich, którym mogą sprostać. Nie bój się zlecać swoim podwładnym ambitnych projektów i w ramach możliwości inwestuj w szkolenia, konferencje, na których będą mogli wzbogacić swoją wiedzę i kompetencje.
Nie oszczędzaj na chwaleniu swoich pracowników. Wszyscy pragniemy być docenieni za pracę, którą wykonujemy, nawet jeśli się do tego nie przyznajemy. Tak naprawdę, szczera pochwała jest jedną z najprostszych rzeczy, jaką można komuś ofiarować. Jednym przychodzi to bardziej naturalnie, inni muszę trochę „poćwiczyć” bycie „doceniającym” szefem. Twoja pochwała ma nie tylko połechtać pracownicze ego. Jej skutki są bardziej dalekosiężne: poprawienie atmosfery w pracy, zwiększenie motywacji do pracy i wzmocnienie lojalności wobec firmy.
Krytykuj z głową. Wszyscy popełniamy błędy, ale nikt nie lubi, gdy ktoś nam je wytyka. Chcesz być uwielbianym przez wszystkich szefem? Naucz się krytykować. Spraw, by pracownicy sami zdali sobie sprawę z błędów, jakie popełnili. Omawiając jakiś projekt, zadawaj pytania, np.: „dlaczego zrobiłeś to w ten sposób”, „jak można by to zrobić lepiej następnym razem”. Wysłuchaj argumentów drugiej strony. Być może powtarzające się pomyłki są rezultatem złej organizacji pracy w zespole lub innych czynników, którym warto byłoby się przyjrzeć. Błędy rzadko wynikają ze złej woli. Ustalcie przyczynę problemu i wspólnie postarajcie się ją zniwelować.
Podejście do motywacji pracowników można by zawrzeć w jednym zdaniu: „Traktuj ich tak, jak sam chciałbyś być traktowany”. Przypomnij sobie swoje doświadczenia, gdy pracowałeś dla kogoś: co cię zachęcało, sprawiało, że z przyjemnością wykonywałeś swoje zadania, a co zupełnie podcinało Ci skrzydła? Z drugiej strony warto posłuchać, co mają do powiedzenia sami zainteresowani. Czasami wystarczą małe zmiany, aby nadać Twojej firmie zupełnie nowe „propracownicze” oblicze.